Του Σπύρου Αλεξόπουλου
Έχουν περάσει σχεδόν δύο χρόνια από τότε που ο υπουργός ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας, πρίγκηπας Αμπντουλαζίζ μπιν Σαλμάν προειδοποίησε δημοσίως τους short της διεθνούς χρηματιστηριακής αγοράς αργού πετρελαίου πως θα πονέσουν πολύ αν συνεχίσουν να πουλάνε συμβόλαια πιέζοντας προς τα κάτω τις τιμές.
Ο Σαουδάραβας υπουργός είχε ήδη στο νου τον τρόπο με τον οποίον θα έδινε στους απαισιόδοξους traders της αγοράς πετρελαίου ένα πολύ ακριβό μάθημα.
Οι μειώσεις στην παραγωγή αργού πετρελαίου που αποφάσισε εκείνη την περίοδο ο ΟΠΕΚ +, δηλαδή ο ΟΠΕΚ και ορισμένες πετρελαιοπαραγωγοί χώρες, είχαν σαν άμεσο στόχο την άμεση ανάκαμψη της τιμής του πετρελαίου, την αύξηση των εσόδων των κρατικών προϋπολογισμών των μελών του πετρελαϊκού μονοπωλίου και σαν έμμεσο την τιθάσευση των διεθνών χρηματιστηριακών αγορών εμπορευμάτων.
Μέχρι και πριν μερικούς μήνες, αυτές οι περικοπές παρέμεναν στη θέση τους, παρά την γκρίνια πολλών μελών αυτής της συμμαχίας, αφού η Σαουδική Αραβία παρέμενε πιστή στο δόγμα της διατήρησης των τιμών στην περιοχή των 100 δολαρίων ΗΠΑ ανά βαρέλι αργού πετρελαίου.
Ήταν όμως φανερό εδώ και καιρό πως αυτό το επίπεδο τιμών αποτελούσε πλέον ένα άπιαστο όνειρο, αφού ακόμα και η υπέρβαση των 80 δολαρίων/βαρέλι αποδείχθηκε πολλές φορές πρακτικά αδύνατη.
Αυτό δεν σημαίνει όμως πως οι διεθνείς αγορές ήταν προετοιμασμένες για την επόμενη κίνηση του ΟΠΕΚ + και της Σαουδικής Αραβίας. Οι ανακοινώσεις της 3ης Απριλίου για την επίσπευση της επιστροφής στα φυσιολογικά επίπεδα εξόρυξης αργού πετρελαίου προκάλεσαν ένα ισχυρό σοκ στις αγορές, καθώς το καρτέλ στην ουσία ανακοίνωσε πως εγκαταλείπει την προσπάθειά του να κρατήσει τις τιμές ψηλά περιορίζοντας την παραγωγή.
Σε συνδυασμό με τις ανακοινώσεις του Αμερικανού προέδρου Τραμπ, μία ημέρα πριν, σχετικά με την επιβολή πολύ υψηλών εισαγωγικών δασμών, η προοπτική της σημαντικής αύξησης της παραγωγής έριξε αμέσως τις τιμές του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές.
Από εκείνη την στιγμή, το αργό πετρέλαιο αδυνατεί να ανακάμψει και η τιμή του βρίσκεται πλέον στα χαμηλότερα σημεία των τελευταίων τεσσάρων ετών, μετά και τις πολύ πρόσφατες πληροφορίες του διεθνούς Τύπου σχετικά με την επιτάχυνση των σχεδίων του ΟΠΕΚ+ για την αύξηση των επιπέδων παραγωγής.
Οι δύο γνωστότερες ποικιλίες, το αμερικανικό West Texas Intermediate και το ευρωπαϊκό Brent, βρίσκονται κοντά στα 57 και τα 60 δολάρια/βαρέλι αντίστοιχα, δηλαδή περίπου 20% κάτω από την τιμή τους πριν τις ανακοινώσεις των αρχών Απριλίου.
Μπορεί εμείς να αναφερθήκαμε στην ουσιαστική αποτυχία των προσπαθειών του πετρελαϊκού καρτέλ να κρατήσει ψηλά τις τιμές μέσω της μείωσης της παραγωγής αλλά η επίσημη εξήγηση που δίνει η Σαουδική Αραβία, η οποία «κάνει κουμάντο» στον ΟΠΕΚ, είναι διαφορετική.
Σύμφωνα με αυτήν, η αύξηση της παραγωγής και η επακόλουθη πτώση των τιμών ήταν ανάγκη να γίνουν προκειμένου να τιμωρηθούν τα μέλη του καρτέλ που παράγουν περισσότερο πετρέλαιο από αυτό που έχουν συμφωνήσει. Οι δύο βασικοί «ένοχοι» σε αυτόν τον τομέα είναι το Καζακστάν και το Ιράκ, τουλάχιστον σύμφωνα με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης.
Θεωρητικά, αυτές οι δύο χώρες θα συμμορφωθούν βλέποντας τα έσοδά τους να μειώνονται σημαντικά και θα αποφασίσουν από εδώ και πέρα να τηρούν τα συμφωνημένα.
Αυτός ο συλλογισμός είναι πράγματι λογικός, καθώς δεν είναι η πρώτη φορά που η Σαουδική Αραβία αποφασίζει να ρίξει πολύ τις τιμές για να συμμορφώσει τους μικρότερους παραγωγούς που έχουν συνήθως και πολύ πιο υψηλό κόστος εξόρυξης αργού πετρελαίου.
Αυτή την περίοδο όμως, δεν έχει και πολύ νόημα, κυρίως γιατί η παγκόσμια αγορά πετρελαίου έχει αρκετά προβλήματα και η παραδειγματική τιμωρία κάποιων μικρότερων παραγωγών δεν φαίνεται να μπορεί να λύσει τα προβλήματα της Σαουδικής Αραβίας και των άλλων κρατών που χρειάζονται πολύ υψηλές τιμές του πετρελαίου για την χρηματοδότηση των κρατικών εξόδων και των προσπαθειών αλλαγής προσανατολισμού της οικονομίας τους.
Μία ματιά στα διεθνή μέσα ενημέρωσης μας δίνει αρκετές αφορμές για να καταλήξουμε σε αυτό το συμπέρασμα. Ο Javier Blas του Bloomberg επισήμανε σε άρθρο του της 1ης Μαΐου πως η ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας μάλλον είχε ήδη αντιληφθεί πως οι περικοπές στην παραγωγή αργού πετρελαίου είχαν ούτως ή άλλως περιορισμένη διάρκεια ζωής και αφού δεν είχαν φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα δεν είχε νόημα η συνέχισή τους.
Ο ίδιος επισήμαινε σε προηγούμενο άρθρο του πως οι αραβικές χώρες και ο ΟΠΕΚ δεν έχουν πια την δυνατότητα να ελέγχουν την αγορά όπως παλαιότερα. Την 24η Απριλίου είχε αναφερθεί στο γεγονός πως η Κίνα έχει ανεβάσει τόσο πολύ την παραγωγή αργού πετρελαίου από το υπέδαφός της που μάχεται με το Ιράκ για την 5η θέση στον κόσμο, ενώ η προσπάθεια να ανεβάσει ακόμα περισσότερο την παραγωγή βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
Κάτι άλλο που σίγουρα μειώνει τη δυνατότητα του ΟΠΕΚ και του ΟΠΕΚ+ να ελέγχει τα πράγματα είναι η σημαντική αύξηση της χρήσης φυσικού αερίου και LNG σε όλο τον κόσμο, με τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και πολλές χώρες που δεν έχουν καμία σχέση με τα δύο καρτέλ να κατέχουν κυρίαρχη θέση στον τομέα.
Επιστρέφοντας στον Blas, λογική είναι η άποψή του πως η Σαουδική Αραβία γνωρίζει πως η απουσία του Ιράν και της Βενεζουέλας από τη διεθνή αγορά δεν θα κρατήσει πολύ ακόμα. Έτσι, ο πρίγκιπας διάδοχος μπορεί να αποφάσισε να κινηθεί πριν επιστρέψει στη διεθνή αγορά η παραγωγή αυτών των δύο χωρών.
Κάτι άλλο που έχει αναφερθεί αρκετά στα διεθνή μέσα ενημέρωσης είναι η πιθανότητα να υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ των τελευταίων εξελίξεων και της επιθυμίας πολλών πετρελαιοπαραγωγών χωρών να έχουν καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και τον πρόεδρο Τραμπ.
Είναι γνωστό πως ο πρόεδρος επιθυμεί την πτώση των τιμών των υγρών καυσίμων για να κρατήσει υπό τον έλεγχό του τον πληθωρισμό και το κόστος ζωής στη χώρα του την στιγμή που έχει ανοίξει το μέτωπο των δασμών.
Η θεωρία αυτή λέει πως η Σαουδική Αραβία ίσως αποφάσισε να κάνει την ανάγκη φιλοτιμία και να επισπεύσει το αναπόφευκτο (την πτώση των τιμών του πετρελαίου), κάνοντας ταυτόχρονα και ένα πολύτιμο δώρο στον Ντόναλντ Τραμπ σε μία αρκετά δύσκολη στιγμή γι’ αυτόν.
Το λογικό σε αυτή την υπόθεση είναι πώς η Σαουδική Αραβία και ειδικότερα ο πρίγκιπας διάδοχος έχουν επενδύσει πολλά σε μία μακροπρόθεσμη στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ υπό την τωρινή τους ηγεσία.
Η σχέση αυτή είναι και επενδυτική και αμυντική, και είναι βέβαιο πως όσο πιο γρήγορα γίνουν στιβαρά βήματα προς αυτόν τον στόχο, τόσο το καλύτερο για την Σαουδική Αραβία και κατ’ επέκταση για όλες τις χώρες του πετρελαϊκού καρτέλ, είτε θέλουν είτε όχι.
Όλα αυτά βέβαια αποτελούν δικές μας θεωρίες, με την βοήθεια και των εκτιμήσεων διεθνών μέσων ενημέρωσης που έχουν πολυετή εμπειρία στα πετρελαϊκά και ενεργειακά ζητήματα.
Αν η σκέψη μας έχει πάει σε σωστή κατεύθυνση, οι τελευταίες εξελίξεις στο θέμα του πετρελαίου είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας του καρτέλ και των ηγετικών του μελών να κρατήσουν ψηλά τις τιμές του πετρελαίου με τις περικοπές στην παραγωγή που ξεκίνησαν το 2023.
Και της ανάγκης της ηγετικής δύναμης του καρτέλ να καλλιεργήσει εντατικά την στρατηγική σχέση της με τις ΗΠΑ. Αν αυτή η κίνηση κρατήσει μόνο μερικούς μήνες ή λίγο περισσότερο, μέχρι να επιτευχθούν οι βασικοί στόχοι της Σαουδικής Αραβίας και του Ντόναλντ Τραμπ, τότε ο ΟΠΕΚ και ο ΟΠΕΚ+ μάλλον θα επιστρέψουν στον βασικό τους στόχο, δηλαδή τη διατήρηση των τιμών του αργού πετρελαίου σε υψηλές τιμές.
Αν όμως ο στόχος του διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας σχετικά με τις ΗΠΑ είναι περισσότερο μακροπρόθεσμος, τότε ίσως να πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε την μετά το πετρελαϊκό καρτέλ εποχή. Αυτό μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αλλά ίσως και να μην είναι και τόσο. Η τελευταία διετία μας έχει δείξει πως ο έλεγχος που ασκεί το καρτέλ στην παγκόσμια αγορά ενέργειας δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικός με πριν. Αν ένα καρτέλ δεν μπορεί να «φτιάχνει» πια τις τιμές, μάλλον δεν έχει λόγο ύπαρξης.
Πηγή: liberal.gr