Της Μαίρης Βενέτη
Η κυβέρνηση Τραμπ «ξαναχτύπησε» εν μέσω μάλιστα Μ. Εβδομάδος, αφήνοντας να διαρρεύσει ότι όσα κράτη θέλουν να διαπραγματευτούν μια συμφωνία σχετικά με τους δασμούς, θα πρέπει να δεχθούν να περιορίσουν τις εμπορικές συναλλαγές τους με την Κίνα.
Οι ΗΠΑ θέλουν επίσης οι εμπορικοί εταίροι να αποφεύγουν να «απορροφούν πλεονάζοντα αγαθά» από την Κίνα.
Ο στόχος αυτών των όρων είναι προφανής: Να διασφαλίσουν ότι το Πεκίνο δεν θα βρει διεξόδους για να παρακάμψει τους δασμούς του Τραμπ, ειδικά μέσω χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, όπως το Βιετνάμ, η Καμπότζη, η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη, οι οποίες διαθέτουν εγκαταστάσεις που χρησιμεύουν ως σημεία τελικής συναρμολόγησης για προϊόντα που κατασκευάζονται με κινεζικά εξαρτήματα. (σ.σ: Στην ουσία η Κίνα εξάγει αγαθά μέσω των χωρών αυτών και αποφεύγει τους δασμούς μέσω της πρακτικής transhipment).
Βέβαια, οι πιέσεις των ΗΠΑ δεν θα αφήσουν εκτός την ΕΕ. Άλλωστε ήδη την προηγούμενη εβδομάδα ο Υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ προειδοποίησε την ΕΕ να μη στραφεί προς την Κίνα εν μέσω του παγκόσμιου οικονομικού χάους που προκαλούν οι δασμοί.
Ο Τραμπ επιθυμεί τον πλήρη ανασχεδιασμό του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος, μέσω ενός σοκ προς όλους τους εμπορικούς του εταίρους, προκειμένου να τους φέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με στόχο κάτι παραπάνω από νέες εμπορικές συμφωνίες με επίκεντρο της ΗΠΑ: Την πλήρη ανακατανομή των ροών πλούτου και την αναδιαμόρφωση της βιομηχανίας.
Μέρος αυτού του στόχου είναι νομοτελειακά και η αποδυνάμωση του δολαρίου, ως ένα σημείο βέβαια.
Γιατί ο Τραμπ θέλει ένα πιο ασθενές δολάριο
Φανταστείτε ότι είστε κάτοικος στις ΗΠΑ και θέλετε να αγοράσετε ένα γερμανικό αυτοκίνητο.
Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία που παράγει το αυτοκίνητο υπολογίζει την τιμή που θα χρεώσει, με βάση το κόστος παραγωγής της συν μια προσαύξηση. Ας πούμε ότι η τιμή αυτή είναι 20.000 ευρώ.
Οι Αμερικανοί καταναλωτές ενδιαφέρονται, βέβαια, για την τιμή που πληρώνουν σε δολάρια, επομένως η αυτοκινητοβιομηχανία πρέπει να ορίσει την τιμή σε δολάρια. Πριν περίπου έντεκα χρόνια δεδομένης της συναλλαγματικής ισοτιμίας δολαρίου προς ευρώ πέριξ του 0,78, η τιμή του αυτοκινήτου σε δολάρια θα ήταν 25.641 δολάρια.
Σήμερα το δολάριο έχει ενισχυθεί πέριξ του 0,88. Δηλαδή, αντί να «αγοράζετε» 0,78 ευρώ με ένα δολάριο, μπορείτε τώρα να αγοράσετε 0,88 ευρώ με το ίδιο δολάριο.
Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, λοιπόν, σήμερα έχει αρκετές επιλογές: Μπορεί να διατηρήσει την τιμή σε δολάρια του αυτοκινήτου, στα 25.641 δολάρια όπως πριν 11 χρόνια. Η επιλογή αυτή με τη νέα ισοτιμία θα έφερνε πίσω στη Γερμανία 22.564 ευρω (από 20.000), επιτρέποντας στην εταιρεία υψηλότερα κέρδη.
Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία μπορεί, επίσης, να μειώσει την τιμή πώλησης του αυτοκινήτου σε δολάρια, βάση της νέας ισοτιμίας, από τα 25.641 δολάρια στα 22.727 δολάρια, διατηρώντας σταθερή την τιμή σε ευρώ και άρα και των περιθωρίων του κέρδους της ανά μονάδα πώλησης. Αυτό, όμως, θα της επιτρέψει την ίδια στιγμή να ανταγωνιστεί τις αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες και να πουλήσει περισσότερα αυτοκίνητα, αυξάνοντας τον τζίρο και άρα την κερδοφορία της.
Υπάρχει και η «μέση επιλογή» να κερδίσει λίγο περισσότερα χρήματα σε κάθε αυτοκίνητο, μειώνοντας ταυτόχρονα την τιμή για να αυξήσει ΤΟ μερίδιο αγοράς της.
Εν ολίγοις, η ενίσχυση του δολαρίου σε σχέση με το ευρώ, έχει σαν αποτέλεσμα η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία να μπορεί είτε:
- να διατηρήσει την τιμή του αυτοκινήτου σε δολάρια ίδια και να κερδίσει υψηλότερο κέρδος σε ευρώ είτε
- να πουλήσει τα αυτοκίνητά της σε χαμηλότερη τιμή σε δολάρια, κερδίζοντας έτσι περισσότερους πελάτες στις ΗΠΑ.
Κερδισμένοι είναι σε κάθε περίπτωση η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία και στη δεύτερη περίπτωση και οι Αμερικανοί καταναλωτές που επιθυμούν ευρωπαϊκό αυτοκίνητο. Οι αμερικανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, όμως, που πρέπει να ανταγωνιστούν τις χαμηλότερες τιμές των ευρωπαϊκών αυτοκινήτων είναι ο μεγάλος χαμένος. Και αυτό θέλει να αντιστρέψει ο Ντόναλντ Τραμπ.
Εν ολίγοις, ένα ισχυρότερο δολάριο σημαίνει ότι οι Αμερικανοί μπορούν να αγοράσουν ξένα προϊόντα πιο φθηνά από πριν, και την ίδια στιγμή οι καταναλωτές εκτός ΗΠΑ θα βρουν τα αμερικανικά προϊόντα πιο ακριβά. Το δυνατό δολάριο, λοιπόν, τείνει να αυξάνει τις εισαγωγές, να μειώνει τις εξαγωγές και να καθιστά πιο δύσκολο για τις αμερικανικές επιχειρήσεις να ανταγωνίζονται τα ξένα προϊόντα ως προς τις τιμές.
Αντίστροφα τώρα, ένα ασθενέστερο δολάριο ΗΠΑ αγοράζει λιγότερο ξένο νόμισμα από ό,τι στο παρελθόν. Αυτό καθιστά τα αγαθά, τις υπηρεσίες και τα περιουσιακά στοιχεία που παράγονται σε ξένες χώρες σχετικά πιο ακριβά για τους καταναλωτές των ΗΠΑ, πράγμα που σημαίνει ότι οι Αμερικανοί παραγωγοί που ανταγωνίζονται τις εισαγωγές πιθανότατα θα πουλήσουν περισσότερα αγαθά σε καταναλωτές των ΗΠΑ.
Ένα ασθενέστερο δολάριο καθιστά επίσης τα αγαθά, τις υπηρεσίες και τα περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ σχετικά λιγότερο ακριβά για τους ξένους αγοραστές, κάτι που ωφελεί τους παραγωγούς των ΗΠΑ που εξάγουν αγαθά. Ενα ασθενέστερο δολάριο, λοιπόν, τείνει να αυξάνει τις εξαγωγές, να μειώνει τις εισαγωγές και να κάνει τα αγαθά και τις υπηρεσίες που παράγονται από αμερικανικές επιχειρήσεις πιο ελκυστικά για τους Αμερικανούς καταναλωτές.
Αυτός είναι ακριβώς και ο στόχος του Ντόναλντ Τραμπ. Θα καταφέρει όμως να αποδυναμώσει το δολάριο χωρίς να πλήξει τον ρόλο του ως το απόλυτο αποθεματικό νόμισμα;
Το δολάριο και η αυξημένη «ευαισθησία» στον κίνδυνο
Ο δείκτης του δολαρίου ΗΠΑ φιγουράρει πλέον αρκετές φορές κάτω από το 100 για πρώτη φορά από το 2022, με πολλούς αναλυτές να υπερθεματίζουν ότι στην ουσία μετατράπηκε από ένα ασφαλές καταφύγιο σ’ ένα νόμισμα ευαίσθητο στον κίνδυνο.
Στην πραγματικότητα, αυτό που έχει γίνει είναι ότι οι αμερικανικές μετοχές, τα ομόλογα και το δολάριο σημειώνουν ταυτόχρονη πτώση, κάτι που ενισχύει τους φόβους για μαζική υποχώρηση ξένων επενδυτών από τα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία.
Το πρώτο 10ήμερο του Απριλίου ήταν πραγματικά το «τρενάκι του τρόμου» για τις αγορές. Οι μετοχές κατρακύλησαν, οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις των ομολόγων αυξήθηκαν, ενώ το δολάριο γνώρισε τη μεγαλύτερη πτώση έναντι του ευρώ και του ελβετικού φράγκου την τελευταία δεκαετία.
Ειδικά η πτώση των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου που θεωρούνται το απόλυτο ασφαλές καταφύγιο, «πλήγωσε» το επενδυτικό συναίσθημα, ενώ την ίδια στιγμή οι αμοιβαίοι δασμοί που ανακοινώθηκαν από τον πρόεδρο των ΗΠΑ μετατόπισαν γρήγορα την κατάσταση του δολαρίου από νόμισμα-καταφύγιο σε δείκτη αποστροφής κινδύνου, αντανακλώντας την αυξανόμενη αβεβαιότητα και τη μείωση της εμπιστοσύνης στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα των ΗΠΑ.
Πόσο θα μπορούσε να διαρκέσει αυτή η κατάσταση και μέχρι ποιο σημείο μπορεί να υποχωρήσει το δολάριο;
Όποιος γνωρίζει το επόμενο κεφάλαιο στο βιβλίο της δασμολογικής πολιτικής με συγγραφέα τον Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να απαντήσει και στην ερώτηση. Ένα όμως είναι σίγουρο. Προς το παρόν το δολάριο και τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, έχουν χάσει τον παραδοσιακό τους ρόλο ως ασφαλή καταφύγια και συμπεριφέρονται ως περιουσιακά στοιχεία ευαίσθητα στον κίνδυνο.
Τι θα σήμαινε για τις ΗΠΑ η πτώση του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα
Το δολάριο κυριαρχεί ως το νόμισμα επιλογής στο παγκόσμιο εμπόριο από τη δεκαετία του 1950, δίνοντας στις ΗΠΑ το εξαιρετικό προνόμιο μιας σταθερής παγκόσμιας ζήτησης για το νόμισμα τους, κάτι που τους επέτρεπε να «τρέχουν» ελλείμματα, να χρηματοδοτούν την ανάπτυξη και να αυξάνουν τον πλούτο τους, χωρίς να προκαλούν νομισματική κρίση.
Κάθε νόμισμα, όμως, έχει δύο όψεις. Η ισχυρή ζήτηση και η ισχύς που συνεπάγεται για το δολάριο, παρέσυραν τις ΗΠΑ σε ανεξέλεγκτα ελλείμματα, καθώς εισάγουν πλέον περισσότερα απ’ όσα παράγουν. Η χαμηλή παραγωγικότητα και οι υπερβολικές δημόσιες δαπάνες είναι πλέον χαρακτηριστικό και της οικονομίας των ΗΠΑ, κάτι που αμυδρά έχει αρχίσει να αντικατοπτρίζει η αγορά των ομολόγων της.
Όπως περιγράψαμε πιο πάνω, το ισχυρό δολάριο αποδυνάμωσε τη βιομηχανία, καθιστώντας σημαντικά φθηνότερα τα εισαγόμενα αγαθά και την εγχώρια παραγωγή μη ανταγωνιστική.
Η αποβιομηχάνιση των ΗΠΑ άρχισε να παίρνει διαστάσεις και η ανισότητα στη χώρα του «αμερικανικού ονείρου» αυξήθηκε.
Η έλξη του δολαρίου ως διεθνούς νομισματικού καταφυγίου δημιούργησε τόση ζήτηση για το νόμισμα, που έφερε την υπερτίμησή του και προκάλεσε απώλεια ανταγωνιστικότητας.
Για την κυβέρνηση του Τραμπ αυτός είναι ο βασικός παράγοντας που εξηγεί γιατί το μερίδιο των εργαζομένων που ασχολούνται με τη μεταποίηση των ΗΠΑ έχει μειωθεί από 24% το 1974 σε μόλις 8% το 2024.
Ο Steve Miran μάλιστα, ο πρόεδρος των Συμβούλων Οικονομικών του Προέδρου Τραμπ, υποστήριξε πρόσφατα ότι η συνάρτηση αποθεματικών του δολαρίου έχει προκαλέσει «επίμονες νομισματικές στρεβλώσεις που βοήθησαν να καταστραφούν οι ΗΠΑ με μη βιώσιμα εμπορικά ελλείμματα, καθώς τα ξένα αγαθά έγιναν φθηνότερα σε σχέση με αυτά που παράγονται εγχώρια».
Εν συνεχεία ο παράγοντας Κίνα επιδείνωσε την κατάσταση.
Ένα κύμα φθηνών εξαγωγών από το 2000 και μετά έπληξαν βαριά τη βιομηχανία των ΗΠΑ, κάτι που εξηγεί ως έναν μεγάλο βαθμό την επικέντρωση του 47ου Προέδρου των ΗΠΑ όχι μόνο στον εμπορικό πόλεμο με την Κίνα, αλλά και στην απομόνωσή της και από τους υπόλοιπους εμπορικούς της εταίρους.
Το 2016, κατά την πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, η Κίνα κατάφερε να παρακάμψει τα εμπόδια που της έβαλε ο Αμερικανός πρόεδρος εξάγοντας μέσω τρίτων χωρών.
Μετά το διάλλειμα των επιδοτήσεων του προέδρου Μπάιντεν, ήρθε το σοκ των δασμών του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος όμως αυτή τη φορά έχει την εμπειρία, ώστε να αποκόψει την Κίνα από τις εναλλακτικές της διαδρομές, βάζοντας και σε αυτές σημαντικούς δασμούς.
Το ζητούμενο, όμως, είναι αν ο Αμερικανός πρόεδρος την ίδια στιγμή έχει την εμπειρία να διασφαλίσει τη θέση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό στερέωμα.
Την περασμένη εβδομάδα, η εμπιστοσύνη στο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα κλονίστηκε, μετά την αναταραχή στις αγορές μετοχών και ομολόγων των ΗΠΑ που συνέπεσαν με την απότομη πτώση του δολαρίου. Η αστάθεια αυτή ώθησε πολλούς οικονομολόγους να επανεξετάσουν τις μακροχρόνιες υποθέσεις σχετικά με την κυριαρχία του δολαρίου.
Κατά την άποψη της στήλης, όμως, θεωρούμε ότι είναι εξαιρετικά νωρίς να μιλάμε για αποδολαριοποίηση.
Παρά τη μείωση του μεριδίου του δολαρίου στο σύνολο των συμμετοχών των Κεντρικών Τραπεζών, παραμένει το κυρίαρχο αποθεματικό νόμισμα.
Εάν όμως το δολάριο χάσει στο μέλλον αυτή την ιδιότητα, οι επιπτώσεις στην οικονομία των ΗΠΑ θα ήταν πιθανότατα δραματικές, καθώς το κόστος δανεισμού θ’αυξηθεί κάθετα, καθιστώντας πιο δύσκολη την πρόσβαση σε κεφάλαια και πιο ακριβή την επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα.
Σ’ ένα μέλλον όπου το δολάριο δεν θα είναι πλέον βασιλιάς, το χρηματιστήριο των ΗΠΑ και το αμερικανικό Treasury δεν θα είναι προφανώς οι αγορές που όλοι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Οι ΗΠΑ δεν θα είναι αυτές που γνωρίζουμε σήμερα.
Βλέπετε, οι ΗΠΑ εξαρτώνται πάρα πολύ καιρό από τον ρόλο του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα για τη στήριξη μεγάλων ελλειμμάτων στις κρατικές δαπάνες και στο διεθνές εμπόριο. Εάν οι ΗΠΑ απομονωθούν εμπορικά όμως, οι Κεντρικές Τράπεζες σε όλον τον κόσμο θα έχουν ανάγκη ολοένα και λιγότερα δολάρια και ως εκ τούτου, θα έχαναν την ευελιξία χρηματοδότησης που τις έφερε στην κορυφή του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η επιδείνωση της θέσης του δολαρίου σαν αποθεματικό νόμισμα δεν θα αύξανε μόνο απότομα το κόστος δανεισμού των ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή θα πρόσφερε στην Κίνα έναν πολύ ευκολότερο δρόμο για τη διεθνοποίηση του δικού της νομίσματος.
Μέσα από αυτή την οπτική γωνία, ο τρόπος με τον οποίο ο Ντόναλντ Τραμπ προσπαθεί να αποδυναμώσει το δολάριο έναντι άλλων νομισμάτων, ελπίζοντας ότι ένα υποτιμημένο δολάριο θα μπορούσε να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα και να προσελκύσει κατασκευαστές στις ΗΠΑ, δεν είναι ο πιο ενδεδειγμένος, καθώς κλονίζει την εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ και το δολάριο μέσα από την πυρπόληση των παγκόσμιων σχέσεων που είχαν μέχρι πρότινος οι ΗΠΑ με τους εμπορικούς τους εταίρους.
Ο Τραμπ έχει λάθος προσανατολισμό
Το έχουμε ξαναπεί. Δεν είναι μόνο οι δασμοί, αλλά κυρίως η ρητορική του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ όταν απευθύνεται στον Καναδά, τη Γροιλανδία, την Ουκρανία, το ΝΑΤΟ ή στην ΕΕ. Μια ρητορική επιθετική και προκλητικότατη απέναντι σε χώρες και οργανισμούς που είναι σύμμαχοι των ΗΠΑ. Μια ρητορική που προκαλεί πολλαπλά ρήγματα εμπιστοσύνης.
Αν και προς το παρόν τα ρήγματα αυτά δεν έχουν εμφανείς συνέπειες, καθώς οι σύμμαχοι αναγνωρίζουν την εξάρτησή τους από τις ΗΠΑ σε θέματα άμυνας, τεχνογνωσίας κ.α, εντούτοις αν συνεχιστεί αυτή η διάβρωση της εμπιστοσύνης, οι συνέπειες θα είναι βαθιές και ως έναν βαθμό μη αναστρέψιμες. Αυτό, κάποια στιγμή, θα πρέπει ο Αμερικανός πρόεδρος να το λάβει υπόψιν του.
Είναι επίσης απορίας άξιο που μέλη της αμερικανικής κυβέρνησης όπως ο Steve Miran ισχυρίζονται ότι η τρέχουσα ισχύς του δολαρίου έχει να κάνει αποκλειστικά με την κατάσταση του ως αποθεματικό νόμισμα. Βλέπετε, παρά την ανατίμησή του την περασμένη δεκαετία, τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκαν.
Στο τέλος του 2024, το δολάριο αντιπροσώπευε το 58% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, ενώ 10 χρόνια νωρίτερα το μερίδιο αυτό ήταν 65%.
Aκόμα και αν ανοίξουμε το πλάνο, τα τελευταία 50 χρόνια το δολάριο είχε τεράστιες διακυμάνσεις. Άλλοτε ανατιμήθηκε –όπως την τελευταία δεκαετία– και άλλοτε υποτιμήθηκε, όπως συνέβη για δέκα συνεχόμενα χρόνια από το 2002 και μετά. Κατά τη διάρκεια αυτών των κύκλων όμως δεν επηρεάστηκε ο δομικός του ρόλος ως αποθεματικό νόμισμα.
Μήπως η διαρθρωτική επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου των ΗΠΑ καθορίστηκε περισσότερο από το χάσμα μεταξύ αποταμίευσης και επένδυσης παρά από τον αποθεματικό ρόλο του δολαρίου; Μήπως τόσο η άνοδος του δολαρίου τα τελευταία χρόνια όσο και του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ οφείλονται στις εξαιρετικές επιδόσεις της οικονομίας των ΗΠΑ σε σχέση με πολλούς από τους ανταγωνιστές της, προσελκύοντας νομοτελειακά τεράστιες εισροές κεφαλαίων στις αγορές μετοχών και συναλλάγματος;
Aποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δε θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
Πηγή: liberal.gr