Του Θανάση Διαμαντόπουλου
Ούτε ο άλλοτε καθηγητής της Παντείου υπήρξε, κατά την πρωθυπουργία του, ως προς τα πάντα άμωμος, άσπιλος και άμοιρος ευθυνών. Ειδικότερα:
Ανέχτηκε πολλή, ευρέως δε γνωστή ήδη τότε, διαφθορά στον κύκλο των πολύ στενών συνεργατών του…
Επίσης, δεν άντεξε το πολιτικό κόστος της εξυγίανσης του ασφαλιστικού συστήματος -ίσως διότι έκανε το σφάλμα να το ανοίξει παράλληλα με το μέτωπο της σύγκρουσης προς την εκκλησία για τις ταυτότητες- ουσιαστικά αποδεχόμενος δια της υποχώρησης/υπαναχώρησής του τη βεβαιότητα ή έστω την υψηλή πιθανότητα της χρεοκοπίας της χώρας…
Ακόμη, η εκ μέρους του διαχείριση του «χρηματιστηριακού παραληρήματος» της κοινωνίας υπήρξε τουλάχιστον μη χαρακτηριζόμενη από ιδιαίτερη υπευθυνότητα και παιδαγωγική διάθεση.
Παράλληλα, με το πολύ μεγάλο ασφαλώς ελαφρυντικό της οργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, δεν ανέκοψε ουσιωδώς τον ρυθμό αύξησης του δημοσίου έργου, ούτε καν ως ποσοστό του ΑΕΠ -ιδίως κατά τη δεύτερη και λιγότερο επιτυχημένη τετραετία του- παρά τους σημαντικούς αναπτυξιακούς ρυθμούς που επιτεύχθηκαν επί των ημερών του. Στην όλη πρωθυπουργία του η αύξησή του έφτασε τα 700 δισεκατομμύρια ευρώ. Κ.ο.κ…
Τέλος, κάποιες φορές, δεν απέφυγε τον εκχυδαϊσμό του πολιτικού λόγου, αποκαλώντας π.χ. τον αντίπαλό του, Μιλτιάδη Έβερτ, «χοντρό», χαρακτηρισμό τον οποίο προσπάθησε στη συνέχεια να εμφανίσει ως απλό χαριτολόγημα… (Οι προσκείμενοι σε αυτόν κονδυλοφόροι, αντίθετα, ουδόλως αντιλαμβάνονταν ως χαριτολόγημα το ότι η Μαλβίνα Κάραλη τον αποκαλούσε «κοντό», αλλά ο Σημίτης τότε απολάμβανε ιδιαίτερης προστασίας από τα ΜΜΕ. Ως εάν οι σωματομορφικοί χαρακτηρισμοί ήταν ανεπίτρεπτοι καθ’ ύψος, πλην απολύτως θεμιτοί κατά «πλάτος»…)
Ωστόσο… Παρόλα αυτά …
Υπήρξε εκ των σημαντικότερων και πλέον πραγματοποιών πρωθυπουργών της Μεταπολίτευσης (ενώ ο άμεσος προκάτοχός του προσπάθησε να ανήκει στην κατηγορία των θαυματοποιών). Έτσι, αν και εναντιώθηκε, με πλήρη δημοσιονομική επίγνωση, στην ανάληψη από τη χώρα μας της οργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, δρομολόγησε και συχνά είδε ως πρωθυπουργός να ολοκληρώνονται κοσμοϊστορικής σημασίας δημόσια έργα υποδομής, πολλά εκ των οποίων με μικροψυχία οι αντίπαλοί του προσπάθησαν να τα υποβαθμίσουν, εμφανίζοντάς τα ως «απλές μακέτες».
Παράλληλα, επί των ημερών του, με πολιτική πρωτοβουλία του τότε υπουργού Οικονομικών, Αλέκου Παπαδόπουλου, δημιουργήθηκε το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος (που καταργήθηκε, αντικαθιστάμενο από άλλον θεσμό, επί κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη). Ο ίδιος υπουργός, επί Σημίτη, κατήρτισε -αλλά και εφάρμοσε!- πλήρως ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, κάτι που απειροελάχιστοι προκάτοχοί του είχαν κάνει, όπως π.χ. ο Γεώργιος Καφαντάρης το …1926.
Επίσης, ο Σταύρος Μπένος δημιούργησε και έθεσε σε λειτουργία τον θεσμό των ΚΕΠ, που έφερε κοντά στον πολίτη αρκετές λειτουργίες και υπηρεσίες του κρατικού μηχανισμού.
Επιπρόσθετα, για πρώτη φορά στη χώρα μας, δια της συνταγματικής αναθεώρησης του 2000-2001, με πρωτοβουλία δε του γενικού εισηγητή της πλειοψηφίας, Ευάγγελου Βενιζέλου, αφαιρέθηκε από την εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία η δυνατότητα να προσαρμόζει, ακόμη και την τελευταία στιγμή προ των εκλογών, το εκλογικό σύστημα στα πολιτικά συμφέροντά της.
Παράλληλα…
Περιβαλλόταν πάντα από μια εξαιρετικά ποιοτική ομάδα φίλων και συνεργατών, διανοούμενων που επηρέαζαν σε μεγάλο βαθμό τη σκέψη του. Οπωσδήποτε επί της διακυβέρνησής του η χώρα είχε -ανακτήσει- διεθνές κύρος.
Επιπρόσθετα…
Έστω και με κάπως παραποιημένα στοιχεία -η μεθόδευση σιωπηρώς γινόταν σχεδόν αποδεκτή από τον θεσμό υποδοχής- πέτυχε την ένταξη της χώρας μας στο ενιαίο νόμισμα. Μάλιστα, αν η ένταξή μας στο ευρώ έγινε με αμφιλεγόμενες μεθοδεύεις, αναμφίλεκτοι, όπως προαναφέραμε, υπήρξαν οι πολύ υψηλοί ρυθμοί που οι κυβερνήσεις Σημίτη πέτυχαν. (Βέβαια αυτό μας οδήγησε στον φτηνό υπερδανεισμό, ο καθένας ωστόσο μπορεί να φανταστεί τι θα μας είχε συμβεί την περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης 2011-2015, αν δεν ανήκαμε στην ευρωπαϊκή νομισματική ένωση…).
Στη δε ευρύτερη εξωτερική πολιτική -πέραν άλλων επιτυχιών, για τις οποίες καθοριστική συμβολή είχε και ο πάντα κυνικός στις διαπραγματεύσεις, Θεόδωρος Πάγκαλος- πέτυχε το κατεξοχήν δυσεπίτευκτο: Την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, χωρίς προηγούμενη επίλυση του εσωτερικού προβλήματος της νήσου. Αλλά και για τις συμφωνίες του Ελσίνκι δεν ήταν αμελητέος ο ρόλος και η συμβολή του.
Εν κατακλείδι…
Γενικότερα θα έλεγα πως συνέβαλε στη διάχυση μιας κουλτούρας που πρότασσε τον προγραμματισμό αντί του καιροσκοπισμού, τη συστηματική προσπάθεια αντί της συστηματικής καταδημαγώγησης του λαού, τη σοβαρότητα αντί της δημοσιονομικής και γενικότερης χαλαρότητας…
Ακόμη και αν μπορεί να του καταλογιστεί η απουσία ανθρώπινου μεγαλείου ή μεγαθυμίας, κάποτε και δημοκρατικής ευαισθησίας (π.χ. αρνήθηκε την προεκλογική τηλεαντιπαράθεση με τον Κώστα Καραμανλή, κάτι που θα μπορούσε ίσως να εκληφθεί και ως εκδήλωση μειωμένης αυτοπεποίθησης…). Ακόμη και αν χαρακτηριζόταν από έλλειμμα ανάτασης ή υπερβατικής διάθεσης σε επιμέρους ζητήματα… Δεν νομίζω πως μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί το ιδιαιτέρως θετικό πρόσημο της ΟΛΗΣ διαχρονικά πολιτικής διαδρομής του. Ένα συνολικά θετικό πρόσημο, οφειλόμενο εν πολλοίς στη στοχοπροσήλωση, τη μεθοδικότητα, τη συστηματικότητα και τον προγραμματισμό που τον χαρακτήριζαν, στοιχεία που τον διαφοροποίησαν απόλυτα από τον άμεσο διάδοχό του.
Πάντως, επειδή για τη συνολική εικόνα ενός πολιτικού παίζει ρόλο και η τύχη, αυτή στάθηκε ευνοϊκή προς το πρόσωπό του: Οι συγκυρίες τού επέτρεψαν να γίνει ο πλέον μακρόβιος σε αδιάλειπτη θητεία Έλληνας πρωθυπουργός, υπερβαίνοντας -και μάλιστα μέσα σε συνθήκες απόλυτης πολιτικής ομαλότητας- οκτώ χρόνια συνεχούς πρωθυπουργίας, κάτι που δεν κατόρθωσαν πολιτικοί σαν τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, τον Χαρίλαο Τρικούπη, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή… Αυτό, δε, μολονότι κατήγαγε μόνο δύο εκλογικές νίκες, τη μια επί απολύτως ανεπαρκούς αντιπάλου, την άλλη εξαιρετικά οριακή, κυριολεκτικά στο νήμα, όπως στο νήμα ήταν και η εσωκομματική νίκη του Ιανουαρίου του 1996 που τον έφερε για πρώτη φορά στην εξουσία.
Αύριο ο απολογισμός της πρωθυπουργίας Κώστα Καραμανλή.
*Ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι συγγραφέας του έργου «Ελευθέριος Βενιζέλος, Πλαστουργός Ιστορίας, ο άνθρωπος, ο θρύλος, το πολιτικό αποτύπωμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Είναι επίσης συγγραφέας του έργου «Το πολιτικό Σύστημα των ΗΠΑ, Ένας ιδιόρρυθμος δικομματισμός», που εξεδόθη το 2012 από τις εκδόσεις Πατάκη.
Πηγή: liberal.gr