Του Λάζαρου Καμπουρίδη
Καλύπτει μεν η Τουρκία ένα κενό, αλλά εξακολουθεί να υστερεί σε πολύ μεγάλο βαθμό έναντι της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας τόσο σε αριθμούς, όσο και σε ευρύτερη επιχειρησιακή ικανότητα, σημειώνει ο αμυντικός αναλυτής Λάζαρος Καμπουρίδης, «ακτινογραφώντας» σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη τη συμφωνία Τουρκίας-Βρετανίας για την προμήθεια των Eurofighter.
Καταγράφοντας την εικόνα του τουρκικού αεροπορικού οπλοστασίου, ο κ. Καμπουρίδης, αντιστράτηγος ε. α. και συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου Defense and Foreign Affairs, εξηγεί πώς η αδυναμία επιστροφής της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35, εξαιτίας των πολιτικών φραγμών που υψώνει το αμερικανικό Κογκρέσο, σε συνδυασμό με τις καθυστερήσεις στο εγχώριο πρόγραμμα κατασκευής του μαχητικού KAAN ώθησαν την Άγκυρα για πρώτη φορά προς ευρωπαϊκή λύση.
Πέραν του επιχειρησιακού συμπεράσματος, ο κ. Καμπουρίδης αποτυπώνει ποιο είναι το διπλό πολιτικό μήνυμα για την Αθήνα από το «κλείδωμα» της συμφωνίας Τουρκίας-Ηνωμένου Βασιλείου και παράλληλα παραθέτει τον παράγοντα Ισραήλ για να εξηγήσει τη «βιασύνη» της κυβέρνησης Ερντογάν να καταφύγει και σε μεταχειρισμένα Eurofighter από το Κατάρ και το Ομάν, δεδομένου ότι μετά τη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν, η Άγκυρα βλέπει καθαρά την υστέρησή της όχι μόνο έναντι της ελληνικής αλλά και της ισραηλινής Πολεμικής Αεροπορίας.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:
Κύριε Καμπουρίδη, τι σηματοδοτεί ευρύτερα και συγκεκριμένα όσον αφορά τις ισορροπίες ισχύος στο Αιγαίο η συμφωνία με τη Βρετανία για την πώληση 20 μαχητικών Eurofighter στην Τουρκία παράλληλα με τα 12 συν 12 μεταχειρισμένα μαχητικά που θα λάβει από το Κατάρ και το Ομάν;
Η Τουρκία, αντιλαμβανόμενη ότι υστερεί έναντι της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας, έχει επιδοθεί τα τελευταία χρόνια σε έναν αγώνα δρόμου προκειμένου να εξασφαλίσει αεροσκάφη από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.
Όσον αφορά τα F-35, φάνηκε ξεκάθαρα και από την πρόσφατη επίσκεψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο και τη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ ότι τα ζητήματα παρμένουν, καθώς το Κογκρέσο δεν εγκρίνει ούτε την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 ούτε την αγορά των 40 F-16 που επιδιώκει η Άγκυρα. Παράλληλα, το πρόγραμμα του τουρκικού μαχητικού πέμπτης γενιάς KAAN καθυστερεί σημαντικά, αφού εκτιμάται πως -αν τελικά ολοκληρωθεί- θα είναι έτοιμο περί το 2033 ή το 2034.
Ως εκ τούτου, η Τουρκία στράφηκε στην ευρωπαϊκή αγορά, εμφανιζόμενη αρχικά να επιθυμεί 40 μαχητικά Eurofighter. Ήρθε σε επαφή με τις τέσσερις κατασκευάστριες χώρες -Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία και Ισπανία-, υπεγράφη τον περασμένο Ιούλιο ένα πρώτο μνημόνιο κατανόησης ανάμεσα στους υπουργούς Άμυνας Τουρκίας και Ηνωμένου Βασιλείου, και φθάσαμε τώρα σε μια λύση, η οποία καταδεικνύει και μια βιασύνη της Τουρκίας καθώς έχει συνειδητοποιήσει ότι έχει μείνει πάρα πολύ πίσω και τρέχει να προλάβει να καλύψει αυτό το κενό αεροπορικής ισχύος. Η λύση αυτή των 20 μαχητικών από το Ηνωμένο Βασίλειο και των 12 συν 12 από Κατάρ και Ομάν, αντιστοίχως, είναι επιλογή που καλύπτει σε μικρό βαθμό το πρόβλημα που έχει η Τουρκία στο θέμα της πολεμικής αεροπορίας.
Εδώ υπάρχει ένα πολιτικό μήνυμα για την Ελλάδα και αυτό είναι ότι ισχυρές χώρες της Ευρώπης θα στηρίξουν την Τουρκία στο θέμα της ένταξής της στο πρόγραμμα SAFE. Μιλάμε για την «πίτα» της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης της αμυντικής βιομηχανίας στην οποία θέλει να ενταχθεί και η Τουρκία, αλλά προσκρούει στο ελληνικό βέτο λόγω του casus belli. Παράλληλα βλέπουμε πως ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, θέλουν να αποσπάσουν την Τουρκία από την ειδική σχέση που διατηρεί με τη Ρωσία – και αναφέρομαι στα απόνερα του Ουκρανικού.
Άρα, λοιπόν, υπάρχει ένα διπλό μήνυμα για την Ελλάδα και ταυτόχρονα υπάρχει και ένα επιχειρησιακό συμπέρασμα ότι η Τουρκία μέσα από την ευρωπαϊκή αγορά καλύπτει σε μικρό βαθμό το έλλειμμα που παρουσιάζει έναντι της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας.
Τι καταδεικνύει ωστόσο σε πολιτικό επίπεδο για την Ευρώπη και τις ηγεσίες της η επίσκεψη Στάρμερ και η επικείμενη άφιξη Μερτς στην Τουρκία πάρα το δημοκρατικό έλλειμμα, τη διογκούμενη καταστολή και με τον Εκρέμ Ιμάμογλου να βρίσκεται στη φυλακή; Ποια εικόνα παρουσιάζεται;
Είναι μία απαράδεκτη εικόνα από πλευράς ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεδομένου ότι πάντα η Ευρώπη ήταν επικριτική προς την Τουρκία σε αυτό το επίπεδο και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω των εκθέσεων που εκδίδονται σε ετήσια βάση. Βλέπουμε τώρα ότι η Ευρώπη κλείνει τα μάτια μπροστά στις σκανδαλώδες αποφάσεις της τουρκικής δικαιοσύνης, η οποία στην ουσία είναι η υποχείριο του Ερντογάν και της κυβέρνησής του.
Η Ευρώπη δείχνει να παραβλέπει πολύ σημαντικά ζητήματα που έχουν σχέση με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βασικών ελευθεριών, της ελευθερίας του Τύπου και όχι μόνο, προκειμένου να εξυπηρετήσει θέματα που αφορούν στην αμυντική βιομηχανία των εκάστοτε χωρών. Υπάρχει και μία άλλη διάσταση ταυτόχρονα, αυτή της προτεραιοποίησης των γεωπολιτικών παράγοντων και των συμφερόντων των χώρων αυτών στο γεωπολιτικό τοπίο έτσι όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, με συνέπεια να περνούν σε δεύτερη μοίρα πολύ σημαντικά θέματα που έχουν σχέση με τη Δημοκρατία και τις ελευθερίες που βρίσκονταν ανέκαθεν στην πρώτη γραμμή της Ευρώπης και της Δύσης.
Όσον αφορά το γεωπολιτικό σκηνικό, πώς έχει εξελιχθεί η βρετανική πολιτική έναντι της Τουρκίας και ποιες παραμέτρους προσμετρά ο ίδιος ο Ερντογάν;
Αφότου εξήλθε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Βρετανία προχώρησε σε μία σειρά συμφωνιών με την Τουρκία. Προσπάθησε στην ουσία να καταστήσει στρατηγικό εταίρο την Άγκυρα σε μία σειρά από ζητήματα που δεν σχετίζονται μόνο με την οικονομία αλλά αφορούν και στη διαχείριση του προσφυγικού. Σας υπενθυμίζω ότι παλαιότερα υπήρχε και μία συζήτηση ανάμεσα στην τουρκική αμυντική βιομηχανία και τη βρετανική εταιρεία Rolls-Royce προκειμένου να εξασφαλιστούν κινητήρες για το τουρκικό μαχητικό KAAN, δίχως η συζήτηση αυτή να καταλήξει κάπου.
Τουρκοί αναλυτές και ειδικοί έχουν αποκαλύψει ότι την επιλογή της κάλυψης του αεροπορικού κενού μέσω και των συμφωνιών με το Κατάρ και το Ομάν την έδωσε η Βρετανία. Βλέποντας η Τουρκία ότι θα καθυστερούσε η προσπάθεια να προμηθευτεί τα 40 αεροσκάφη που επεδίωκε εδώ και ενάμιση-δύο χρόνια, στράφηκε με βρετανική παραίνεση στην επιλογή των 12 συν 12 μεταχειρισμένων από το Κατάρ και το Ομάν. Άρα, λοιπόν, βλέπουμε ότι η Βρετανία έδωσε λύση σε αυτό το θέμα, μιας και υπάρχει βιασύνη από την Τουρκία να καλύψει αυτό το κενό.
Υπάρχει ένα ερώτημα γιατί τέτοια βιασύνη από την Τουρκία να προμηθευτεί ακόμη και μεταχειρισμένα Eurofighter και όχι να περιμένει για να παραλάβει τα 40 καινούρια. Εδώ, υπεισέρχεται ο παράγοντας Ισραήλ. Η Τουρκία άντλησε διδάγματα από την τελευταία σύγκρουση ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν, όπου η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία κυριάρχησε στους αιθέρες όλης της ιρανικής επικράτειας. Η Τουρκία είδε πόσο σημαντικό είναι να καλύψει αυτό το κενό, δεδομένου ότι το Ισραήλ έχει την ισχυρότερη Πολεμική Αεροπορία στην περιοχή, σε σημείο που να μην μπορεί η Τουρκία να εμφανίσει ακόμα και στρατιωτικά της μέσα στη Συρία, τα οποία έβλεπε να βομβαρδίζονται από την ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία. Επέλεξε συνεπώς, με παραίνεση της Βρετανίας όπως προαναφέραμε, τη λύση ακόμα και μεταχειρισμένων αεροσκαφών ώστε να καλύψει εν μέρει αυτό το κενό που βλέπει όχι μόνο έναντι της ελληνικής αλλά και της ισραηλινής Πολεμικής Αεροπορίας.
Να σημειώσουμε ακόμη ότι τα τελευταία δύο χρόνια από τις κρίσεις και τους διορισμούς διοικητών των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων διεφάνη ότι η Άγκυρα ίδρυσε ή αναβάθμισε μεγάλες αεροπορικές βάσεις. Αναφέρομαι στις βάσεις του Αφιόν Καραχισάρ, Νταλάμαν και Ιντζιρλίκ. Ετίθετο σταθερά το ερώτημα γιατί ιδρύει και αναβαθμίζει βάσεις αφού δεν έχει αεροσκάφη. Προφανώς, είχε μία πρόγευση στις συζητήσεις με τους Βρετανούς ότι εκεί θα εγκαταστήσει και τα υπό προμήθεια Eurofighter.
Τι μας δείχνουν τα χρονοδιαγράμματα σχετικά με τα Eurofighter; Πότε θα έχει καλύψει η Τουρκία μερικώς το κενό στην Πολεμική Αεροπορία της;
Εκ των συνολικά 24 μεταχειρισμένων αεροσκαφών της έκδοσης Tranche 3A, τα 12 που θα προέλθουν από το Κατάρ θα είναι επιχειρησιακά έτοιμα, σύμφωνα με Τούρκους ειδικούς, εντός 18 μηνών. Τα 12 αεροσκάφη από το Ομάν θα δεχτούν κάποια αναβάθμιση σε αυτό το διάστημα για να ενταχθούν και αυτά λίγο αργότερα στο τουρκικό οπλοστάσιο.
Στο διάστημα αυτό όμως οι Τούρκοι πιλότοι θα μπορούν να εκπαιδεύονται με τα 12 μεταχειρισμένα αεροσκάφη που θα παραληφθούν από το Κατάρ, ώστε να μπορούν να υποδεχτούν το 2030 τα καινούργια από την Βρετανία. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ένταξη ενός τέτοιου αεροπορικού όπλου στο τουρκικό οπλοστάσιο είναι μια δύσκολη και μακρόχρονη διαδικασία, δεδομένου ότι η Τουρκία είχε πάντα αμερικανικά αεροσκάφη και είναι η πρώτη φορά που θα διαθέτει αεροσκάφος από χώρα της Ευρώπης. Συνεπώς, μιλάμε για νέες εγκαταστάσεις, νέα συστήματα υποστήριξης, θέματα ανταλλακτικών, εκπαίδευσης πιλότων κ.ο.κ. Δηλαδή, δεν είναι μόνο αριθμητικό το ζήτημα αλλά θέλει και χρόνο για να ενταχθούν στο αεροπορικό οπλοστάσιο.
Τούρκοι αναλυτές κάνουν λόγο για ένα «μείγμα» εκσυγχρονισμού της Πολεμικής Αεροπορίας με Eurofighter, F35 και εγχώριας κατασκευής KAAN. Μπορεί ακόμη ρεαλιστικά η Άγκυρα να περιμένει τα F-35;
Βλέποντας ότι η Ελλάδα έχει συμφωνήσει για τα F-35 και ότι η ίδια χρειάζεται πάση θυσία ένα αεροσκάφος πέμπτης γενιάς, η Τουρκία επανήλθε ζητώντας από τις Ηνωμένες Πολιτείες την άρση των κυρώσεων CAATSA και την ένταξη στο πρόγραμμα των F-35 – κάτι το οποίο φαίνεται πάρα πολύ δύσκολο έως αδύνατο θα έλεγα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν δε διάθεση να δώσουν ούτε τους κινητήρες για το τουρκικό αεροσκάφος KAAN, το πρόγραμμα του οποίου καθυστερεί, όπως διεφάνη και από τα απόνερα των συζητήσεων μετά την επίσκεψη Ερντογάν στον Λευκό Οίκο.
Άρα, μιλάμε στην ουσία για μία προσπάθεια της Τουρκίας να κλείσει μία «τρύπα» με τα Eurofighter, δηλαδή να κάνει ένα μικρό βήμα με αεροσκάφη 4,5 γενιάς προκειμένου μετά το 2030 να μιλάει για αεροσκάφη πέμπτης γενιάς, κάτι που επίσης φαίνεται θα πάρει πάρα πολύ χρόνο.
Είναι, όπως επισημάναμε, και τα 40 F-16 έκδοσης Viper που έχει ζητήσει η Τουρκία από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και αυτά φαίνεται να τα μπλοκάρει το Κογκρέσο – εξ ου και η βιασύνη της Άγκυρας και η επιλογή να στραφεί στην ευρωπαϊκή αγορά.
Επί της ουσίας δηλαδή το Eurofighter είναι το μόνο χειροπιαστό αποτέλεσμα που έχει σε αυτή τη φάση. Με δεδομένο το έλλειμμα της τουρκικής αεροπορίας έναντι της ελληνικής, σε ποιο σημείο θα βρίσκεται το ισοζύγιο αεροπορικής ισχύος στο Αιγαίο αφότου η Άγκυρα αποκτήσει τα ευρωπαϊκά μαχητικά;
Από τη συζήτηση σε επίπεδο ειδικών, που λαμβάνει χώρα τις τελευταίες ημέρες στην Τουρκία με αφορμή των προμήθεια των Eurofighter, αποκαλύπτεται ότι από τα 236 F-16 συν τα περίπου 20 F4 Phantom που διαθέτει η Τουρκία, μόνο τα 50 ήταν αξιόμαχα και αυτά σε πολύ υποδεέστερο επιχειρησιακό επίπεδο από τα αντίστοιχα δικά μας Rafale, καθώς και τα εκσυγχρονισμένα F-16 σε έκδοση Viper.
Θα πρέπει να τονίσω και πάλι ότι μπορεί η Τουρκία να έκανε ένα μικρό βήμα, αλλά ήδη η ελληνική Πολεμική Αεροπορία είναι πολύ πιο μπροστά σε αριθμούς, σε εκπαίδευση πιλότων και σε επιχειρησιακή ετοιμότητα από πλευράς αεροπορικού όπλου. Καλύπτει μεν η Τουρκία ένα μικρό κενό, αλλά εξακολουθεί να υστερεί σε πολύ μεγάλο βαθμό έναντι της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας και σε αριθμούς και σε ευρύτερη επιχειρησιακή ικανότητα.
Η Ελλάδα διαθέτει ήδη 24 Rafale. Αυτή τη στιγμή έχουν αναβαθμιστεί σε έκδοση Viper τα 42 F-16 και προχωρά η αναβάθμιση για άλλα 42. Δηλαδή, η Τουρκία θα πρέπει πάση θυσία να βρει 100 αεροσκάφη 4,5 γενιάς τα επόμενα δύο χρόνια για να μπορεί να πει ότι έρχεται αριθμητικά σε ένα επίπεδο που μπορεί να καλύψει το κενό απέναντι στην ελληνική Πολεμική Αεροπορία, κάτι το οποίο είναι πάρα πολύ δύσκολο.
Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε και το θέμα των πυραύλων Meteor για το οποίο έχει γίνει πάρα πολύς λόγος, καθώς φαίνεται ότι έχει ξεπεραστεί για την Τουρκία και τα αεροσκάφη αυτά θα φέρουν και πυραύλους Meteor. Η Τουρκία έβλεπε με πολύ μειονεκτικό τρόπο το γεγονός ότι η Ελλάδα διαθέτει ήδη Meteor στα Rafale ενώ η Τουρκία δεν διαθέτει αντίστοιχης εμβέλειας πυραύλους για τα αεροσκάφη της.
Η κυβέρνηση του Λιβάνου ενέκρινε την οριοθέτηση ΑΟΖ με την Κύπρο, προκαλώντας αμηχανία στην Άγκυρα. Παράλληλα, η Αθήνα πρότεινε το πενταμερές σχήμα για την Ανατολική Μεσόγειο με τη συμμετοχή και της Τουρκίας, ενώ προχωρούν οι αναθέσεις έργων από Ελλάδα και Κύπρο όσον αφορά τα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Πώς διαμορφώνεται η ενεργειακή σκακιέρα στην περιοχή;
Αρχικά, να επισημάνουμε ότι εκκρεμεί έγκριση από το Κοινοβούλιο του Λιβάνου. Από εκεί και πέρα πρέπει να πούμε ότι η κίνηση αυτή δείχνει πως η κυβέρνηση του Λιβάνου, η οποία είναι παράλυτη σχεδόν εδώ και μία δεκαετία, με παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτείων αρχίζει να παίρνει την κατάσταση στα χέρια. Υπάρχει φυσικά το ζήτημα του αφοπλισμού της Χεζμπολάχ, το οποίο δεν έχει επιτευχθεί ακόμη. Θα είναι ευχής έργον να προχωρήσει επιτέλους ο αφοπλισμός της Χεζμπολάχ και η κυβέρνηση του Λιβάνου να σταθεί στα πόδια της ως μια πραγματική κυβέρνηση και να προχωρήσει και στην επικύρωση από το Κοινοβούλιο της συμφωνίας με την Κύπρο.
Τώρα, στο ευρύτερο ενεργειακό πεδίο θα πρέπει να πούμε ότι η ευόδωση της συμφωνίας με την Chevron για τα οικόπεδα νοτίως της Κρήτης αναβαθμίζει προφανώς το ρόλο της Ελλάδος από ενεργειακής άποψης. Εκτιμώ, ωστόσο, πως το Σχήμα 5×5 που πρότεινε η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να μετρήσει ως καλή πρόθεση απέναντι στον αμερικανικό παράγοντα μιας και ο πρόεδρος Τραμπ δεν θέλει κρίση στην περιοχή, αλλά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει εντάξει σε αυτό το σχήμα και την Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί να γίνει δεκτό από πλευράς Τουρκίας. Συνεπώς, θεωρώ ότι δεν θα προχωρήσει.
Πηγή: liberal.gr