Του Αλέξανδρου Σκούρα
Tην ώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Μπενιαμίν Νετανιάχου σχεδιάζουν στο Μαρ-α-Λάγκο τη «Φάση Δύο» για την αποτροπή πυρηνικής επανασυγκρότησης του Ιράν, η πραγματική κατάρρευση εξελίσσεται στους δρόμους της Τεχεράνης. Οι έμποροι του Μεγάλου Παζαριού -η παραδοσιακή ραχοκοκαλιά του καθεστώτος- φωνάζουν «Θάνατος στον Δικτάτορα». Δεν ζητούν μεταρρυθμίσεις. Ζητούν το τέλος του θεοκρατικού καθεστώτος.
Η εύκολη εξήγηση μιλά για τις συνέπειες των κυρώσεων. Λάθος. Οι κυρώσεις είναι η σκανδάλη. Το όπλο όμως είναι γεμάτο από την εσωτερική σαθρότητα του θεοκρατικού μοντέλου του Ιράν και οι καταστροφικές πολιτικές του.
Πρώτον, τα «Bonyads», τα θρησκευτικά ιδρύματα-μαμούθ που ελέγχουν από 20% έως και 40% του ΑΕΠ ανάλογα με την πηγή, λειτουργούν ως παρα-οικονομία. Δεν πληρώνουν φόρους, δεν υπόκεινται σε κανέναν έλεγχο και ρουφούν τους κρατικούς πόρους για να χρηματοδοτήσουν τους proxy πολέμους του καθεστώτος: Χεζμπολάχ, Χούθις και άλλους.
Ενώ λοιπόν το νόμισμα της χώρας καταρρέει (τη Δευτέρα έφτασε στο ιστορικό χαμηλό των 1,4 εκατομμυρίων ριάλ ανά δολάριο), τα Bonyads εξακολουθούν να εισπράττουν επιδοτούμενο συνάλλαγμα.
Δεύτερον, το συνταξιοδοτικό σύστημα έχει καταρρεύσει. Η δημογραφική καταστροφή που έχει συντελεστεί στη χώρα είναι μη αναστρέψιμη και πλέον αντιστοιχεί λιγότερο από ένας εργαζόμενος για κάθε δύο συνταξιούχους. Το κράτος ξεπουλά δημόσια περιουσία για να πληρώσει συντάξεις, ενώ η Κεντρική Τράπεζα (της οποίας ο διοικητής παραιτήθηκε) τυπώνει χρήμα κατά ριπάς, τροφοδοτώντας περαιτέρω τον πληθωρισμό. Αυτή δεν είναι οικονομική πολιτική. Είναι αυτοκτονία.
Τρίτον, παρά το ότι η χώρα διαθέτει τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο, το Ιράν δεν έχει επάρκεια. Φέτος καταγράφεται ημερήσιο έλλειμμα 300 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Για να μην παγώσει ο πληθυσμός, η κυβέρνηση κόβει την ενέργεια από τις βιομηχανίες. Τα εργοστάσια χάλυβα και τσιμέντου σταματούν τις εργασίες τους, οι εξαγωγές μηδενίζονται, και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο κρατικός προϋπολογισμός του 2025 αύξησε τις στρατιωτικές δαπάνες κατά 35%, απορροφώντας σχεδόν το 50% των εσόδων από πετρέλαιο. Το τίμημα ήταν περικοπές στη δημόσια υγεία, οι καταρρεύσεις στα εργοστάσια ενέργειας (13 εκτός λειτουργίας μέσα στον Δεκέμβριο) και η εκτόξευση των τιμών τροφίμων κατά 72%.
Ο πόλεμος των 12 ημερών του περασμένου Ιουνίου ανάμεσα στο Ιράν και στο Ισραήλ, με αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ να καταστρέφουν καίρια πυρηνικά εργοστάσια σε Νατάνζ και Φορντό δεν ήταν απλώς ένα στρατιωτικό πλήγμα. Ήταν πολιτικός αποκεφαλισμός.
Για πρώτη φορά έγινε ξεκάθαρο ότι η ισχύς που προβάλλει το καθεστώς εσωτερικά δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μία θεατρική παράσταση. Η ευκολία με την οποία το Ισραήλ απέκτησε πλήρη έλεγχο του ιρανικού εναέριου χώρου και η αποφασιστικότητα με την οποία ο Τραμπ κατέστρεψε τις πυρηνικές βλέψεις του καθεστώτος, κατέστησαν σαφές ότι ο βασιλιάς ή μάλλον o Αγιατολάχ είναι γυμνός.
Η αλήθεια είναι απλή: η Ισλαμική Δημοκρατία πίστευε ότι μπορεί να πολεμά Ισραήλ και Δύση επ’ άπειρον και ότι έχει «ηθικό χρέος» να εμπλακεί σε όλες τις συγκρούσεις της Μέσης Ανατολής. Παράλληλα, πίστευε ότι αν ελέγξει πλήρως την οικονομία ότι θα μπορούσε να χρηματοδοτεί επ’άπειρον αυτές τις φιλόδοξες βλέψεις. Τώρα όμως φαίνεται ότι πληρώνει τον λογαριασμό. Και είναι βαρύς.
Όταν οι έμποροι του παζαριού φωνάζουν «Αφήστε τον Λίβανο ήσυχο» και «Ζήτω ο Σάχης», το πρόβλημα δεν είναι απλώς πολιτικό ή οικονομικό. Είναι υπαρξιακό. Ο ιρανικός λαός πεινάει για να χτίζει η ελίτ πυραύλους και να χρηματοδοτεί πολέμους. Δεν υπάρχει αφήγημα που να το δικαιολογεί αυτό, ούτε καν σε μια θεοκρατία.
Η Ισλαμική Δημοκρατία δεν πέφτει από βόμβες. Πέφτει από τις ίδιες της τις επιλογές. Σε ότι μας αφορά, αρκεί αυτό που φέρεται να είπε ο Ναπολέων (ή έγραψε ο Σουν Τζου): «Ποτέ μην διακόπτεις τον εχθρό όταν κάνει λάθος».
Πηγή: liberal.gr